Εξερευνώντας τη "στοιχειωμένη" νήσο Ποβέλια και άλλα "νησιά του θανάτου" στη λιμνοθάλασσα της Βενετίας...
Υπάρχουν κάποια μέρη που το πέρασμα του χρόνου έχει αφήσει έντονα ίχνη
χαραγμένα πάνω τους. Μέρη με μια ιδιαίτερα βαριά ιστορία να καταγράφεται επί
σειρά αιώνων στην ατμόσφαιρα, στη γη, ακόμα και στις πέτρες, σε μακρόβιους
τοίχους κτισμάτων που, παρά τις φθορές και τις πληγές τους, επιμένουν να
στέκονται όρθια. Τέτοια μέρη, σχεδόν πάντα, συνοδεύονται από θρύλους και
ιστορίες τρομακτικές και μακάβριες -γιατί κατά κανόνα τέτοια είναι η ιστορία
που αφήνει ο άνθρωπος πίσω... Ιστορίες όπου η αλήθεια κι η
υπερβολή έχουν μπερδευτεί τόσο πολύ μέσα στο πέρασμα του χρόνου, που πλέον μοιάζει
σχεδόν αδύνατο να διαχωριστούν.
 |
| Μεγάλο Κανάλι, Βενετία. Στο κέντρο, σκοτεινό, το "στοιχειωμένο" Ca' Dario |
Η Βενετία, ως μια από τις καλύτερα διατηρημένες παλαιότερες Ιταλικές πόλεις,
είναι πολύ πλούσια σε τέτοια κτίσματα. Εκείνο βέβαια που την κάνει μοναδική είναι η ιδιαίτερη
αρχιτεκτονική της, καθώς έχει χτιστεί σε 118 νησιά, ενωμένα με πολυάριθμες γέφυρες πάνω απ' τα κανάλια που σχηματίζονται ανάμεσά τους... Η
«Γαληνοτάτη», μαζί με τη λιμνοθάλασσά της, είναι χαρακτηρισμένη ως Μνημείο
Παγκόσμιας Κληρονομιάς, και φυσικά αποτελεί πόλο έλξης για εκατομμύρια
τουρίστες που την κατακλύζουν σε όλες τις εποχές του χρόνου. Εμείς επιλέξαμε
να την επισκεφτούμε αρχές Δεκέμβρη, κρίνοντας πως την
περίοδο αυτή ο κόσμος θα ήταν λιγότερος, αφού οι περισσότεροι χειμερινοί
επισκέπτες της προτιμούν να βρεθούν εδώ τον Φεβρουάριο. Τότε που η πόλη γιορτάζει το
εντυπωσιακό της Καρναβάλι για το οποίο είναι διάσημη και που άλλωστε της έχει δώσει
και τον χαρακτηρισμό «Η πόλη των Μασκών»...
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πως κι εμείς τρέφουμε μεγάλη αγάπη για τις Βενετσιάνικες μάσκες και σίγουρα θα θέλαμε κάποια στιγμή να ζήσουμε εκεί και την εμπειρία του Καρναβαλιού, όμως τούτη τη φορά, ο κύριος στόχος της εξερεύνησής μας ήταν άλλος... Το νησί Ποβέλια, ένα από τα νησιά που βρίσκονται διάσπαρτα, λίγο πιο απομακρυσμένα στη λιμνοθάλασσα και η προσέγγισή τους απαιτεί τη χρήση πλωτού μέσου. Ένα μικρό σχετικά νησί (στην πραγματικότητα δύο νησάκια, που χωρίζονται από ένα κανάλι), αλλά και πολύ ιδιαίτερο μέρος, καθώς έχει τη φήμη του πιο στοιχειωμένου νησιού στον κόσμο!...
ΠΟΒΕΛΙΑ (POVEGLIA ISLAND)
Με μια μικρή έρευνα στο διαδίκτυο, μπορεί κανείς εύκολα να βρει πλήθος δημοσιευμάτων που αναπαράγουν τη μακάβρια ιστορία του νησιού και των θρύλων του. Σύμφωνα με αυτά, η Ποβέλια υπήρξε τόπος όπου άφησαν την τελευταία τους πνοή εκατοντάδες χιλιάδες ασθενείς που είχαν απομονωθεί εκεί σε περιόδους που η πανούκλα θέριζε τη Βενετία και οι περισσότεροι απ' αυτούς είναι ακόμα θαμμένοι σε κάποιο σημείο του νησιού. Τα κόκαλα των υπολοίπων, που ρίχτηκαν στη θάλασσα, λένε πως ξεβράζονται μέχρι σήμερα στις ακτές του, κάτι που υποτίθεται πως κάνει τους ντόπιους ψαράδες να το αποφεύγουν.
Σαν να μην έφτανε αυτό, τον περασμένο αιώνα, στο νησί φαίνεται να λειτούργησε Ψυχιατρικό Άσυλο που άγγιζε τα όρια του «κολαστηρίου», καθώς ο διευθυντής του λέγεται πως εφάρμοζε απαγορευμένες τακτικές και διεξήγαγε βάναυσα πειράματα στους ασθενείς, μέχρι τελικά να τρελαθεί κι ο ίδιος και να δώσει τέλος στη ζωή του πηδώντας απ' το παλιό καμπαναριό, τον πύργο που σήμερα αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό ιστορικό λείψανο και ορόσημο του νησιού... Σύμφωνα μάλιστα με μια εκδοχή της ιστορίας, ο γιατρός αρχικά επέζησε από την πτώση για να βρει τελικά το θάνατο πνιγμένος από την παράξενη "φασματική ομίχλη" που αναδύθηκε από τη γη για να τον αποτελειώσει... Αλλά υπάρχει κι η άλλη άποψη, σύμφωνα την οποία ο ψυχίατρος δεν αυτοκτόνησε, αλλά σπρώχθηκε στο κενό από άλλους... Αυτά, σύμφωνα με τη νεο-μυθολογία που έχει καλλιεργηθεί γύρω από το νησί τις τελευταίες δεκαετίες.
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πως κι εμείς τρέφουμε μεγάλη αγάπη για τις Βενετσιάνικες μάσκες και σίγουρα θα θέλαμε κάποια στιγμή να ζήσουμε εκεί και την εμπειρία του Καρναβαλιού, όμως τούτη τη φορά, ο κύριος στόχος της εξερεύνησής μας ήταν άλλος... Το νησί Ποβέλια, ένα από τα νησιά που βρίσκονται διάσπαρτα, λίγο πιο απομακρυσμένα στη λιμνοθάλασσα και η προσέγγισή τους απαιτεί τη χρήση πλωτού μέσου. Ένα μικρό σχετικά νησί (στην πραγματικότητα δύο νησάκια, που χωρίζονται από ένα κανάλι), αλλά και πολύ ιδιαίτερο μέρος, καθώς έχει τη φήμη του πιο στοιχειωμένου νησιού στον κόσμο!...
ΠΟΒΕΛΙΑ (POVEGLIA ISLAND)
Με μια μικρή έρευνα στο διαδίκτυο, μπορεί κανείς εύκολα να βρει πλήθος δημοσιευμάτων που αναπαράγουν τη μακάβρια ιστορία του νησιού και των θρύλων του. Σύμφωνα με αυτά, η Ποβέλια υπήρξε τόπος όπου άφησαν την τελευταία τους πνοή εκατοντάδες χιλιάδες ασθενείς που είχαν απομονωθεί εκεί σε περιόδους που η πανούκλα θέριζε τη Βενετία και οι περισσότεροι απ' αυτούς είναι ακόμα θαμμένοι σε κάποιο σημείο του νησιού. Τα κόκαλα των υπολοίπων, που ρίχτηκαν στη θάλασσα, λένε πως ξεβράζονται μέχρι σήμερα στις ακτές του, κάτι που υποτίθεται πως κάνει τους ντόπιους ψαράδες να το αποφεύγουν.
Σαν να μην έφτανε αυτό, τον περασμένο αιώνα, στο νησί φαίνεται να λειτούργησε Ψυχιατρικό Άσυλο που άγγιζε τα όρια του «κολαστηρίου», καθώς ο διευθυντής του λέγεται πως εφάρμοζε απαγορευμένες τακτικές και διεξήγαγε βάναυσα πειράματα στους ασθενείς, μέχρι τελικά να τρελαθεί κι ο ίδιος και να δώσει τέλος στη ζωή του πηδώντας απ' το παλιό καμπαναριό, τον πύργο που σήμερα αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό ιστορικό λείψανο και ορόσημο του νησιού... Σύμφωνα μάλιστα με μια εκδοχή της ιστορίας, ο γιατρός αρχικά επέζησε από την πτώση για να βρει τελικά το θάνατο πνιγμένος από την παράξενη "φασματική ομίχλη" που αναδύθηκε από τη γη για να τον αποτελειώσει... Αλλά υπάρχει κι η άλλη άποψη, σύμφωνα την οποία ο ψυχίατρος δεν αυτοκτόνησε, αλλά σπρώχθηκε στο κενό από άλλους... Αυτά, σύμφωνα με τη νεο-μυθολογία που έχει καλλιεργηθεί γύρω από το νησί τις τελευταίες δεκαετίες.
 |
| From Charles Darwin's "The Expression of the Emotions in Man and Animals" |
'Αραγε πού σταματάει η αλήθεια και πού ξεκινάει η υπερβολή;... Δύσκολο να πει
κανείς καθώς, παρά την μακρά ιστορία του νησιού (ιστορικές αναφορές γίνονται σ’ αυτό απ’ τον
5ο αιώνα), τα ντοκουμέντα είναι σχετικά περιορισμένα...
Σύμφωνα μ’ αυτά, το νησί είχε μόνιμους κατοίκους μέχρι το 1379, όταν εγκαταλείφθηκε λόγω επιδρομών από τους Γενουάτες. Το 1645 έγιναν κάποια πρόσθετα έργα, που του προσέθεσαν μια οχύρωση οκταγωνικού σχήματος, αλλά το νησί παρέμεινε εγκαταλελειμμένο μέχρι το 1776. Εκείνη τη χρονιά πέρασε στη δικαιοδοσία της Δημόσιας Υγειονομικής Αρχής (Magistrato alla Sanita) και έκτοτε χρησιμοποιήθηκε ως σταθμός ελέγχου για τα πλοία που έφταναν στη Βενετία. Ειδικά μετά από κρούσματα πανώλης που εντοπίστηκαν σε κάποια απ’ αυτά, άρχισε να λειτουργεί και ως Λοιμοκαθαρτήριο (–'Lazzaretto Nuovissimo'-) μέχρι το 1814.
Μετά από μια παύση μερικών χρόνων, κατά τη διάρκεια του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα χρησιμοποιήθηκε πάλι ως σταθμός καραντίνας -η λέξη ‘quarantine’ άλλωστε δημιουργήθηκε
από τους ίδιους τους Ενετούς, από τις σαράντα –quaranta- μέρες που έπρεπε να περιμένουν εκεί όσοι έφταναν στην πόλη τους με πλοίο.
Από το 1922 όμως το συγκρότημα στην Ποβέλια μετατράπηκε σε Νοσηλευτικό Ίδρυμα - Θεραπευτήριο (παράρτημα του -πλέον επίσης ερειπωμένου- Ospidale al Mare, στο γειτονικό Λίντο) και επίσημα χρησιμοποιήθηκε κυρίως ως Γηροκομείο. Όπως επιβεβαιώνεται πάντως κι από μια επιγραφή που φαίνεται ακόμα σε κάποιον τοίχο, διέθετε και Πτέρυγα Ψυχικών νοσημάτων... Το Ίδρυμα αυτό λειτούργησε μέχρι το 1968, οπότε και το νησί εγκαταλείφθηκε ολοκληρωτικά...
Το 2014 προσφέρθηκε από το Κράτος για μακρόχρονη μίσθωση με διάρκεια 99 έτη,
αλλά το σχέδιο δεν προχώρησε, αφού η πρόταση του πλειοδότη δεν φάνηκε να
καλύπτει όλους τους όρους. Και παρά το έντονο ενδιαφέρον μιας κίνησης πολιτών με την ονομασία "Ποβέλια για Όλους" να το αγοράσει και να το διατηρήσει σε κοινή χρήση, και ενώ κάποια έργα περιστήριξης για την προστασία των ιστορικών κτισμάτων έχουν ξεκινήσει (και μάλλον φαίνονται εδώ και καιρό να τελούν σε παύση), σήμερα το νησί παραμένει εγκαταλελειμμένο και εξακολουθεί να διατηρεί αυτήν
την τόσο απόκοσμη όψη... Με την πυκνή θαμνώδη βλάστηση να έχει κυριολεκτικά καταπιεί
τα (11) εναπομείναντα κτίσματα που εξακολουθούν να στέκονται πάνω
του...
Σύμφωνα μ’ αυτά, το νησί είχε μόνιμους κατοίκους μέχρι το 1379, όταν εγκαταλείφθηκε λόγω επιδρομών από τους Γενουάτες. Το 1645 έγιναν κάποια πρόσθετα έργα, που του προσέθεσαν μια οχύρωση οκταγωνικού σχήματος, αλλά το νησί παρέμεινε εγκαταλελειμμένο μέχρι το 1776. Εκείνη τη χρονιά πέρασε στη δικαιοδοσία της Δημόσιας Υγειονομικής Αρχής (Magistrato alla Sanita) και έκτοτε χρησιμοποιήθηκε ως σταθμός ελέγχου για τα πλοία που έφταναν στη Βενετία. Ειδικά μετά από κρούσματα πανώλης που εντοπίστηκαν σε κάποια απ’ αυτά, άρχισε να λειτουργεί και ως Λοιμοκαθαρτήριο (–'Lazzaretto Nuovissimo'-) μέχρι το 1814.
 |
| H Poveglia τα πρώτα χρόνια που λειτούργησε ως σταθμός των πλοίων που έφταναν στη Βενετία και Λοιμοκαθαρτήριο (1779) |
Από το 1922 όμως το συγκρότημα στην Ποβέλια μετατράπηκε σε Νοσηλευτικό Ίδρυμα - Θεραπευτήριο (παράρτημα του -πλέον επίσης ερειπωμένου- Ospidale al Mare, στο γειτονικό Λίντο) και επίσημα χρησιμοποιήθηκε κυρίως ως Γηροκομείο. Όπως επιβεβαιώνεται πάντως κι από μια επιγραφή που φαίνεται ακόμα σε κάποιον τοίχο, διέθετε και Πτέρυγα Ψυχικών νοσημάτων... Το Ίδρυμα αυτό λειτούργησε μέχρι το 1968, οπότε και το νησί εγκαταλείφθηκε ολοκληρωτικά...
 |
| Φωτογραφίες από την εποχή που λειτουργούσε το Νοσηλευτικό Ίδρυμα στην Ποβέλια |
 |
| H επιγραφή Regia Stazione Sanitaria di Poveglia, που κάποτε υπήρχε στην είσοδο του Κεντρικού κτηρίου... |
Η προσέγγιση του νησιού δεν είναι απλή υπόθεση,
απαιτεί έρευνα για να βρει κανείς τον άνθρωπο που θα δεχτεί με κάποιο μέσο να
τον μεταφέρει εκεί, με αδρά βέβαια πληρωμή... Αυτό όμως ήταν κάτι που είχαμε
κανονίσει πριν την άφιξή μας. Το κρύο ήταν τσουχτερό, αλλά τουλάχιστον εκείνο το πρωινό η λιμνοθάλασσα ήταν αρκετά ήρεμη και αυτό ήταν το πιο σημαντικό, αφού ο καιρός ήταν το μόνο εμπόδιο που
θα μπορούσε να μας χαλάσει τα σχέδια.
Η βάρκα που είχαμε ναυλώσει για τις επόμενες ώρες, μας περίμενε στο σημείο του ραντεβού, μπροστά στο Νοσοκομείο...
Δεν ξέρω αν αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί ως καλός οιωνός, αλλά η επιβίβασή μας έγινε εκεί όπου συνήθως οι Βενετσιάνοι παίρνουν το πλοιάριο για να περάσουν ακριβώς απέναντι, στη νήσο του Σαν Μικέλε, το νησί-νεκροταφείο της Βενετίας...
Αλλά η πιο παράξενη συγχρονικότητα ήταν άλλη. Θα ήταν απίθανο να φανταστεί κανείς πως η παραδοσιακή ψαρόβαρκα (sampierotta) στην οποία είχαμε επιβιβαστεί και με την οποία σύντομα πλέαμε στα κανάλια της Βενετίας προς το Νότιο μέρος της λιμνοθάλασσας, θα είχε το όνομα...’Mora’(!)
Η βάρκα που είχαμε ναυλώσει για τις επόμενες ώρες, μας περίμενε στο σημείο του ραντεβού, μπροστά στο Νοσοκομείο...
Δεν ξέρω αν αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί ως καλός οιωνός, αλλά η επιβίβασή μας έγινε εκεί όπου συνήθως οι Βενετσιάνοι παίρνουν το πλοιάριο για να περάσουν ακριβώς απέναντι, στη νήσο του Σαν Μικέλε, το νησί-νεκροταφείο της Βενετίας...
 |
| Νήσος Σαν Μικέλε, το νησί - νεκροταφείο της Βενετίας |
Αλλά η πιο παράξενη συγχρονικότητα ήταν άλλη. Θα ήταν απίθανο να φανταστεί κανείς πως η παραδοσιακή ψαρόβαρκα (sampierotta) στην οποία είχαμε επιβιβαστεί και με την οποία σύντομα πλέαμε στα κανάλια της Βενετίας προς το Νότιο μέρος της λιμνοθάλασσας, θα είχε το όνομα...’Mora’(!)
 |
| Ποβέλια. Προσεγγίζοντας το νησί... |
Η πορεία μας, πέρασε όλο το κανάλι των Κήπων (Rio del Giardini) που μας οδήγησε στο Νότιο μέρος της λιμνοθάλασσας και συνεχίστηκε ανάμεσα στο Λίντο και στα μικρότερα διάσπαρτα νησάκια, ακολουθώντας πάντα την σηματοδοτημένη διαδρομή που μας κρατούσε σε ασφαλή απόσταση από τα αβαθή. Παρά τον παγωμένο άνεμο που, μαζί με το κρύωμα που με ταλαιπωρούσε, φαινόταν να μας έχει ακολουθήσει απ’ τις Άλπεις, ο ενθουσιασμός ήταν έκδηλος στα μάτια μας από τη στιγμή κιόλας που διέκριναν στον ορίζοντα για πρώτη φορά το «στοιχειωμένο» καμπαναριό!...
Και καθώς σιγά-σιγά πλησιάζαμε μεγάλωνε όλο και περισσότερο, όσο μεγάλωνε στα μάτια μας και το ψηλότερο κτίσμα του νησιού απ’ όπου κάποιοι λένε πως μερικές φορές ακούν ακόμα να αντηχεί ο ήχος από τις καμπάνες. ΄Εστω κι αν αυτές έχουν χαθεί από τις αρχές του 19ου αιώνα, όταν ο στρατός του Ναπολέοντα κατέστρεψε την παλιά εκκλησία του Σαν Βιτάλε και μετέτρεψε το καμπαναριό σε φάρο...
 |
| Ποβέλια. Το παλιό καμπαναριό. |
Φθάνοντας στον προορισμό μας μετά από περίπου μια ώρα πλεύσης, η ανυπομονησία να πατήσουμε στο νησί ήταν έντονη, αλλά το ίδιο και αίσθηση της ικανοποίησης για έναν σημαντικό στόχο που εκπληρωνόταν. Οι στιγμές είναι ακόμα
ζωντανές, καθώς πλέαμε στο στενό κανάλι ανάμεσα στα δύο νησάκια της Ποβέλια,
μέχρι να βγούμε απ’ την άλλη πλευρά, σε μια μικρή αποβάθρα με
λίγα σκαλιά, απ’ όπου εξαιτίας της χαμηλής στάθμης του νερού, η έξοδος φαινόταν
ευκολότερη...
Αναπολώντας τώρα τη σκηνή, σκέφτομαι τη σουρεαλιστική εικόνα... Κουμπωμένοι όπως ήμασταν
προσεκτικά μέχρι το λαιμό και με το πρόσωπο κρυμμένο ανάμεσα στο σκούφο και το
κασκόλ, καθισμένοι μέσα σε μια μακρόστενη παραδοσιακή βάρκα με το όνομα «Μόρα», που
έμοιαζε να πλέει πάνω στην επιφάνεια του νερού, με τον βαρκάρη να έχει
σηκωθεί να δέσει και να μας αποβιβάσει
στην όχθη ενός νησιού ταυτισμένου σύμφωνα με το θρύλο με τον θάνατο, νομίζω πως εύκολα
θα μπορούσε να μας συγκρίνει κανείς με τη "Βάρκα του Χάροντα", στο αγαπημένο μου έργο του Jose Benlliure...
 |
| Στο κανάλι που χωρίζει την Ποβέλια σε δύο νησιά |
Γυρίσαμε την πλάτη και κοιτάξαμε μπροστά. Λίγα μέτρα από την ακτή ξεκινούσαν τα ερειπωμένα κτίσματα του παλιού νοσοκομείου...
Χωρίς άλλη καθυστέρηση, ακολουθήσαμε το σύντομο μονοπάτι που, λίγα βήματα μετά, οδηγούσε σε μια πόρτα του κεντρικού κτηρίου. Το συρματόπλεγμα της εξωτερικής περίφραξης που κάποτε απαγόρευε την είσοδο ήταν κομμένο, ελευθερώνοντας έτσι την δίοδο. Σκύψαμε λίγο το κεφάλι για να περάσουμε κάτω απ' αυτό, δύο βήματα ακόμα, και...
Ήμασταν μέσα!
Χάρη στην αρκετά πλούσια εμπειρία που είχαμε ήδη αποκτήσει από δεκάδες εξερευνήσεις εγκαταλελειμμένων κτισμάτων διαφόρων εποχών, η πρώτη εικόνα από το εσωτερικό δεν μας ήταν καθόλου άγνωστη. Ο χώρος ήταν φανερά λεηλατημένος από τον χρόνο, αλλά και τον άνθρωπο. Σκόνη, μπάζα, σοβάδες στο δάπεδο, κατεστραμμένα έπιπλα και σκουπίδια, η σκάλα που οδηγούσε στον πάνω όροφο μισογκρεμισμένη. Διάδρομοι ανοίγονταν από κει προς όλες σχεδόν τις κατευθύνσεις... Συνεχίσαμε προς τα μέσα δωμάτια, εκεί που το σκοτάδι γινόταν βαθύτερο όσο απομακρυνόμασταν από την είσοδο. Εκεί που οι ακτίνες του ήλιου δυσκολεύονταν να φτάσουν...
Είχα κάνει λίγα μόλις βήματα προς τα μέσα και ξαφνικά κοκάλωσα, βρισκόμενος απέναντι σ' ένα παράξενο θέαμα, που πραγματικά με εξέπληξε... Στον τοίχο μπροστά μου προβαλλόταν μια...αλλόκοτη εικόνα! Ένα περίεργο παιχνίδι κάποιας φωτεινής αντανάκλασης (-η λογική εξήγηση που καταλήγαμε με τη Μαρία-), που προφανώς προερχόταν από την επιφάνεια της θάλασσας, και περνώντας από κάποιο άνοιγμα στα εξωτερικά δωμάτια κατέληγε εκεί, στον απέναντι τοίχο, στην επιφάνεια του οποίου γεννούσε ένα αλλόκοτο παιχνίδι σκιών... Μια φωτεινή προβολή που έμοιαζε να σχηματίζει φιγούρες που, παγιδευμένες σ' έναν ασταμάτητο, ρυθμικό στροβιλισμό εξαιτίας μάλλον του κυματισμού της επιφάνειας του νερού που αντανακλούσε το φως, άλλαζαν συνεχώς σχήμα και μορφή...
Λεπτό με λεπτό, μαγνητισμένος απ' τη σκηνή μπροστά μου, παρακολουθούσα την εικόνα να αλλάζει, με κάποιο τρόπο να μοιάζει ζωντανή... Λες και αυτό που βλέπαμε δεν ήταν κολλημένο στον τοίχο, αλλά γινόταν μια τρισδιάστατη προβολή, μια αλλόκοσμη αχλή στροβιλιζόμενη μπροστά στον τοίχο, μέσα απ' την οποία προσπαθούσαν να υλοποιηθούν ή να ζωντανέψουν έστω και στιγμιαία όλες αυτές οι μορφές!... Μια προβολή που έμοιαζε σαν περιστρεφόμενη, εύπλαστη μάζα. Τη μια στιγμή ήταν άμορφη και ξαφνικά πήγαινε να γίνει πρόσωπο, κι αμέσως μετά, αποκτούσε κεφάλι, χέρια και πόδια και γινόταν μια κανονική ανθρώπινη σιλουέτα!...
Έμεινα για λίγα λεπτά εκεί, να παρακολουθώ το φαινόμενο μαγνητισμένος, παρατηρώντας την εικόνα που έμοιαζε να πάλλεται ή να στροβιλίζεται, κινηματογραφώντας παράλληλα την όλη σκηνή με κάθε μια από τις κάμερες που είχα μαζί μου!... Τη βιντεοκάμερα που κρατούσα μονίμως στο ένα χέρι, τη mirrorless μηχανή, την άλλη που βλέπει μόνο υπέρυθρο, αλλά και εκείνη του πλήρους φάσματος... Ίσως σε κάποιο φάσμα αόρατο για το γυμνό μάτι να φαινόταν κάτι διαφορετικό...
Ή ίσως να ήταν μια απλή αντανάκλαση. Ένας "σκοτεινός θάλαμος" (camera obscura) φτιαγμένος από τη φύση. Ίσως... Αλλά ήταν παράξενο, γιατί δεν φαινόταν καμία φωτεινή δέσμη, καμία ακτίνα που να διασχίζει οριζόντια το δωμάτιο που να καταλήγει σ' αυτό το αποτύπωμα... Κι αυτή η κίνηση των σωματιδίων που έγραφαν αυτήν την εικόνα την έκανε τόσο πολύ να μοιάζει με τον πηλό που στροβιλίζεται και συνεχώς αλλάζει σχήμα, καθώς ο γλύπτης προσπαθεί να του δώσει μορφή...
Δυσκολεύτηκα να ξεκολλήσω απ' το σημείο, λες και με είχε υπνωτίσει για να παραμείνω εκεί, όμως τα λεπτά περνούσαν, κι η Μαρία είχε ήδη προχωρήσει, και φυσικά δεν ήταν ασφαλές να χωριστούμε σε έναν εντελώς άγνωστο χώρο. Άλλωστε ήμασταν ακόμα στην αρχή... Άφησα λοιπόν πίσω το αινιγματικό φαινόμενο και προχώρησα κι εγώ στα επόμενα δωμάτια, προσπαθώντας να την προλάβω.
Οι πόρτες που οδηγούσαν έξω, στο πίσω μέρος του κτηρίου, ήταν ελεύθερες, χωρίς συρματόπλεγμα. Από κει μπορούσες να συνεχίσεις προς το υπόλοιπο νησί -στο μέρος τουλάχιστον που ήταν προσβάσιμο- και τα άλλα κτίσματα. Βγήκα έξω και η εικόνα ήταν καθηλωτική... Η βλάστηση, σχεδόν τροπική, είχε κυριολεκτικά καταπιεί τα περισσότερα κτήρια. ...Πραγματική ζούγκλα!
Ήταν τόσο πυκνά τα φυλλώματα που, ενώ ο ουρανός ήταν ολοκάθαρος και πλησίαζε μεσημέρι, έκρυβαν τον ήλιο και διατηρούσαν τον χώρο στη σκιά, κάνοντας τα χρώματα βαθύτερα. Η όλη εικόνα ήταν τόσο υποβλητική!...
Και η ατμόσφαιρα έντονη, σε κρατούσε σε εγρήγορση. Υπήρχαν στιγμές που ένιωθα κάποια ανησυχία σαν να ήμουν εκτεθειμένος σε μάτια που με παρακολουθούσαν κάπου κρυμμένα... Αλλά αυτό θα μπορούσε εύκολα να είναι παιχνίδι του μυαλού που βρισκόταν σε κατάσταση συναγερμού, μέχρι τουλάχιστον να εξοικειωνόμουν καλύτερα με τον χώρο, μέχρι να σιγουρευτώ πως δεν υπήρχαν άλλοι -άνθρωποι, για αρχή- στο χώρο μαζί μας...
Συνεχίσαμε την περιήγηση μαζί με τη Μαρία, στους χώρους που ήταν προσβάσιμοι. Είδαμε παλιά κρεβάτια νοσηλευομένων... Σκουριασμένες καρέκλες, και άλλα σαπισμένα έπιπλα... Σε κάποια σημεία η στέγη είχε καταρρεύσει...
Κυρίαρχος όλων, η βλάστηση. Τα πάντα έμοιαζαν να έχουν παραδοθεί σ' αυτήν. Από κάποιο σημείο και μετά, οι θάμνοι ήταν τόσο πυκνοί που είχαν σχηματίσει ένα αδιαπέραστο φράγμα που απαγόρευε την διέλευση βαθύτερα στο νησί. Αλλά ήταν τόσα πολλά τα σημεία που είχαμε πρόσβαση να εξερευνήσουμε, κι η ώρα περνούσε τόσο γρήγορα... Ανάμεσα στα δέντρα και τα σκίνα προχωρήσαμε προς το μέρος που βρισκόταν ένα μικρότερο κτήριο, κάθετο στο κεντρικό, το οποίο φαινόταν να οριοθετεί το δυτικότερο προσβάσιμο σημείο του νησιού.
Αντί για κουφώματα, βλαστοί από τα αναρριχητικά φυτά που έμοιαζαν να έχουν πνίξει το όλο κτίσμα. Προσπερνώντας τους πεσμένους κορμούς, ανεβήκαμε τα σκαλιά και μπήκαμε μέσα. Τα δωμάτια ήταν εντελώς άδεια και γεμάτα μπάζα. Αν ήταν εδώ οι φούρνοι, που όπως μας είχε πει ο βαρκάρης, έκαιγαν τα πτώματα, δεν υπήρχε κάτι που να το θυμίζει...
Επιστρέψαμε στην άλλη πλευρά του νησιού, για να εξερευνήσουμε μια άλλη Πτέρυγα του συγκροτήματος...
Κάποιες σκάλες οδηγούσαν πάνω, αλλά το θεωρήσαμε μάλλον επικίνδυνο, και τηρήσαμε την υπόσχεσή μας.
Η εικόνα παρόμοια κι εδώ... Παλιά έπιπλα, πεταμένες καρέκλες, μια μπανιέρα διατηρημένη σε αρκετά καλή κατάσταση στη μέση ενός δωματίου... Ακολούθησα τη Μαρία στο διπλανό δωμάτιο, όπου ήταν ο χώρος του πύργου- αυτό που είχε απομείνει απ' το παλιό καμπαναριό...
Αλλά η ώρα κυλούσε πολύ γρήγορα και πλέον ο χρόνος μας είχε εξαντληθεί. Βγαίνοντας από το σημείο που είχαμε μπει, ακολούθησα το μονοπάτι μπροστά απ' τον εξωτερικό τοίχο του κεντρικού κτηρίου μέχρι το σημείο που σταματούσε σε έναν πέτρινο φράκτη. Εκεί, ανάμεσα στους θάμνους, είδα αρκετά διάσπαρτα κόκαλα. Η Μαρία που ξέρει να τα διακρίνει καλύτερα, μου είπε πως ήταν από κάποιο ζώο. Πάνω σ' ένα απομονωμένο, εντελώς έρημο νησί αυτό βέβαια ήταν ακόμα πιο παράξενο...
Απ' την άλλη μεριά, το μονοπάτι που οδηγούσε στους "φούρνους", στην άκρη του νησιού δυστυχώς ήταν φραγμένο από εμπόδια που δεν άφηναν περιθώρια για διέλευση... Επιστρέψαμε στο σημείο που είχαμε αποβιβαστεί, έχοντας αφιερώσει κάτι παραπάνω από δύο ώρες στην εξερεύνηση του νησιού. Στη βιασύνη μου πάνω, καθώς είχαμε ήδη καθυστερήσει, δεν πρόλαβα καν να ξαναπεράσω από το σημείο με την αλλόκοτη "κινηματογραφική" αντανάκλαση για να δούμε αν αυτή συνεχιζόταν...
Δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι θα έλεγα ποτέ αυτήν την πρόταση, αλλά..., ευτυχώς, η "Μόρα" ήταν ακόμα εκεί.
Κουρασμένοι από το επίμονα τσουχτερό κρύο, αλλά ικανοποιημένοι από την εμπειρία που είχαμε μόλις ζήσει, έστω κι αν ξέραμε ότι κανονικά θα χρειαζόμασταν άλλο τόσο χρόνο για να αναζητήσουμε πρόσβαση και σε άλλα, πιο δυσπρόσιτα σημεία του νησιού, επιβιβαστήκαμε πίσω στη βάρκα και πήραμε τον δρόμο της επιστροφής. Η εξερεύνηση της νήσου Ποβέλια είχε, για αυτή τη φορά τουλάχιστον, ολοκληρωθεί. Όχι όμως και οι συγκινήσεις που ζήσαμε σ' αυτό το ταξίδι...
Το βίντεο από την εξερεύνησή μας στην Ποβέλια...
Έχοντας όμως πλέον προσωπική εμπειρία, θα μπορούσαμε τώρα καλύτερα να επιχειρήσουμε ένα αρχικό ξεκαθάρισμα ανάμεσα στους θρύλους που αποδίδονται στην Ποβέλια, και την πραγματικότητα...
Ήμασταν μέσα!
Χάρη στην αρκετά πλούσια εμπειρία που είχαμε ήδη αποκτήσει από δεκάδες εξερευνήσεις εγκαταλελειμμένων κτισμάτων διαφόρων εποχών, η πρώτη εικόνα από το εσωτερικό δεν μας ήταν καθόλου άγνωστη. Ο χώρος ήταν φανερά λεηλατημένος από τον χρόνο, αλλά και τον άνθρωπο. Σκόνη, μπάζα, σοβάδες στο δάπεδο, κατεστραμμένα έπιπλα και σκουπίδια, η σκάλα που οδηγούσε στον πάνω όροφο μισογκρεμισμένη. Διάδρομοι ανοίγονταν από κει προς όλες σχεδόν τις κατευθύνσεις... Συνεχίσαμε προς τα μέσα δωμάτια, εκεί που το σκοτάδι γινόταν βαθύτερο όσο απομακρυνόμασταν από την είσοδο. Εκεί που οι ακτίνες του ήλιου δυσκολεύονταν να φτάσουν...
Είχα κάνει λίγα μόλις βήματα προς τα μέσα και ξαφνικά κοκάλωσα, βρισκόμενος απέναντι σ' ένα παράξενο θέαμα, που πραγματικά με εξέπληξε... Στον τοίχο μπροστά μου προβαλλόταν μια...αλλόκοτη εικόνα! Ένα περίεργο παιχνίδι κάποιας φωτεινής αντανάκλασης (-η λογική εξήγηση που καταλήγαμε με τη Μαρία-), που προφανώς προερχόταν από την επιφάνεια της θάλασσας, και περνώντας από κάποιο άνοιγμα στα εξωτερικά δωμάτια κατέληγε εκεί, στον απέναντι τοίχο, στην επιφάνεια του οποίου γεννούσε ένα αλλόκοτο παιχνίδι σκιών... Μια φωτεινή προβολή που έμοιαζε να σχηματίζει φιγούρες που, παγιδευμένες σ' έναν ασταμάτητο, ρυθμικό στροβιλισμό εξαιτίας μάλλον του κυματισμού της επιφάνειας του νερού που αντανακλούσε το φως, άλλαζαν συνεχώς σχήμα και μορφή...
Λεπτό με λεπτό, μαγνητισμένος απ' τη σκηνή μπροστά μου, παρακολουθούσα την εικόνα να αλλάζει, με κάποιο τρόπο να μοιάζει ζωντανή... Λες και αυτό που βλέπαμε δεν ήταν κολλημένο στον τοίχο, αλλά γινόταν μια τρισδιάστατη προβολή, μια αλλόκοσμη αχλή στροβιλιζόμενη μπροστά στον τοίχο, μέσα απ' την οποία προσπαθούσαν να υλοποιηθούν ή να ζωντανέψουν έστω και στιγμιαία όλες αυτές οι μορφές!... Μια προβολή που έμοιαζε σαν περιστρεφόμενη, εύπλαστη μάζα. Τη μια στιγμή ήταν άμορφη και ξαφνικά πήγαινε να γίνει πρόσωπο, κι αμέσως μετά, αποκτούσε κεφάλι, χέρια και πόδια και γινόταν μια κανονική ανθρώπινη σιλουέτα!...
 |
| 3 διαδοχικά καρέ της προβολής |
 |
| Διαδοχικά καρέ της προβολής, όπου το ανακλώμενο φως φαίνεται να προσπαθεί να πλάσει κάποιο πρόσωπο... |
 |
| Φωτογραφία με τη μηχανή πλήρους φάσματος με ασπρόμαυρο φίλτρο |
Ή ίσως να ήταν μια απλή αντανάκλαση. Ένας "σκοτεινός θάλαμος" (camera obscura) φτιαγμένος από τη φύση. Ίσως... Αλλά ήταν παράξενο, γιατί δεν φαινόταν καμία φωτεινή δέσμη, καμία ακτίνα που να διασχίζει οριζόντια το δωμάτιο που να καταλήγει σ' αυτό το αποτύπωμα... Κι αυτή η κίνηση των σωματιδίων που έγραφαν αυτήν την εικόνα την έκανε τόσο πολύ να μοιάζει με τον πηλό που στροβιλίζεται και συνεχώς αλλάζει σχήμα, καθώς ο γλύπτης προσπαθεί να του δώσει μορφή...
Δυσκολεύτηκα να ξεκολλήσω απ' το σημείο, λες και με είχε υπνωτίσει για να παραμείνω εκεί, όμως τα λεπτά περνούσαν, κι η Μαρία είχε ήδη προχωρήσει, και φυσικά δεν ήταν ασφαλές να χωριστούμε σε έναν εντελώς άγνωστο χώρο. Άλλωστε ήμασταν ακόμα στην αρχή... Άφησα λοιπόν πίσω το αινιγματικό φαινόμενο και προχώρησα κι εγώ στα επόμενα δωμάτια, προσπαθώντας να την προλάβω.
Οι πόρτες που οδηγούσαν έξω, στο πίσω μέρος του κτηρίου, ήταν ελεύθερες, χωρίς συρματόπλεγμα. Από κει μπορούσες να συνεχίσεις προς το υπόλοιπο νησί -στο μέρος τουλάχιστον που ήταν προσβάσιμο- και τα άλλα κτίσματα. Βγήκα έξω και η εικόνα ήταν καθηλωτική... Η βλάστηση, σχεδόν τροπική, είχε κυριολεκτικά καταπιεί τα περισσότερα κτήρια. ...Πραγματική ζούγκλα!
 |
| Μια σχεδόν τροπική βλάστηση εδώ και μισό αιώνα είχε κυριολεκτικά καταπιεί τα παμπάλαια κτίσματα. |
Και η ατμόσφαιρα έντονη, σε κρατούσε σε εγρήγορση. Υπήρχαν στιγμές που ένιωθα κάποια ανησυχία σαν να ήμουν εκτεθειμένος σε μάτια που με παρακολουθούσαν κάπου κρυμμένα... Αλλά αυτό θα μπορούσε εύκολα να είναι παιχνίδι του μυαλού που βρισκόταν σε κατάσταση συναγερμού, μέχρι τουλάχιστον να εξοικειωνόμουν καλύτερα με τον χώρο, μέχρι να σιγουρευτώ πως δεν υπήρχαν άλλοι -άνθρωποι, για αρχή- στο χώρο μαζί μας...
Συνεχίσαμε την περιήγηση μαζί με τη Μαρία, στους χώρους που ήταν προσβάσιμοι. Είδαμε παλιά κρεβάτια νοσηλευομένων... Σκουριασμένες καρέκλες, και άλλα σαπισμένα έπιπλα... Σε κάποια σημεία η στέγη είχε καταρρεύσει...
Κυρίαρχος όλων, η βλάστηση. Τα πάντα έμοιαζαν να έχουν παραδοθεί σ' αυτήν. Από κάποιο σημείο και μετά, οι θάμνοι ήταν τόσο πυκνοί που είχαν σχηματίσει ένα αδιαπέραστο φράγμα που απαγόρευε την διέλευση βαθύτερα στο νησί. Αλλά ήταν τόσα πολλά τα σημεία που είχαμε πρόσβαση να εξερευνήσουμε, κι η ώρα περνούσε τόσο γρήγορα... Ανάμεσα στα δέντρα και τα σκίνα προχωρήσαμε προς το μέρος που βρισκόταν ένα μικρότερο κτήριο, κάθετο στο κεντρικό, το οποίο φαινόταν να οριοθετεί το δυτικότερο προσβάσιμο σημείο του νησιού.
Αντί για κουφώματα, βλαστοί από τα αναρριχητικά φυτά που έμοιαζαν να έχουν πνίξει το όλο κτίσμα. Προσπερνώντας τους πεσμένους κορμούς, ανεβήκαμε τα σκαλιά και μπήκαμε μέσα. Τα δωμάτια ήταν εντελώς άδεια και γεμάτα μπάζα. Αν ήταν εδώ οι φούρνοι, που όπως μας είχε πει ο βαρκάρης, έκαιγαν τα πτώματα, δεν υπήρχε κάτι που να το θυμίζει...
Από κάτω, φαίνονταν κάποια στενά ανοίγματα, φωταγωγοί, αλλά οποιαδήποτε πρόσβαση στο υπόγειο πλέον είχε χαθεί.
Επιστρέψαμε στην άλλη πλευρά του νησιού, για να εξερευνήσουμε μια άλλη Πτέρυγα του συγκροτήματος...
Η εικόνα παρόμοια κι εδώ... Παλιά έπιπλα, πεταμένες καρέκλες, μια μπανιέρα διατηρημένη σε αρκετά καλή κατάσταση στη μέση ενός δωματίου... Ακολούθησα τη Μαρία στο διπλανό δωμάτιο, όπου ήταν ο χώρος του πύργου- αυτό που είχε απομείνει απ' το παλιό καμπαναριό...
Αλλά η ώρα κυλούσε πολύ γρήγορα και πλέον ο χρόνος μας είχε εξαντληθεί. Βγαίνοντας από το σημείο που είχαμε μπει, ακολούθησα το μονοπάτι μπροστά απ' τον εξωτερικό τοίχο του κεντρικού κτηρίου μέχρι το σημείο που σταματούσε σε έναν πέτρινο φράκτη. Εκεί, ανάμεσα στους θάμνους, είδα αρκετά διάσπαρτα κόκαλα. Η Μαρία που ξέρει να τα διακρίνει καλύτερα, μου είπε πως ήταν από κάποιο ζώο. Πάνω σ' ένα απομονωμένο, εντελώς έρημο νησί αυτό βέβαια ήταν ακόμα πιο παράξενο...
 |
| Οστά πιθανόν κάποιου ζώου ή ζώων, στην Ποβέλια |
Δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι θα έλεγα ποτέ αυτήν την πρόταση, αλλά..., ευτυχώς, η "Μόρα" ήταν ακόμα εκεί.
Κουρασμένοι από το επίμονα τσουχτερό κρύο, αλλά ικανοποιημένοι από την εμπειρία που είχαμε μόλις ζήσει, έστω κι αν ξέραμε ότι κανονικά θα χρειαζόμασταν άλλο τόσο χρόνο για να αναζητήσουμε πρόσβαση και σε άλλα, πιο δυσπρόσιτα σημεία του νησιού, επιβιβαστήκαμε πίσω στη βάρκα και πήραμε τον δρόμο της επιστροφής. Η εξερεύνηση της νήσου Ποβέλια είχε, για αυτή τη φορά τουλάχιστον, ολοκληρωθεί. Όχι όμως και οι συγκινήσεις που ζήσαμε σ' αυτό το ταξίδι...
Έχοντας όμως πλέον προσωπική εμπειρία, θα μπορούσαμε τώρα καλύτερα να επιχειρήσουμε ένα αρχικό ξεκαθάρισμα ανάμεσα στους θρύλους που αποδίδονται στην Ποβέλια, και την πραγματικότητα...
Καταρχάς, η άποψη πως οι ψαράδες αποφεύγουν να ψαρεύουν εκεί εξαιτίας των ανθρώπινων οστών που ξεβράζονται στις ακτές του, μπορεί εύκολα να απορριφθεί, αφού, -ασχέτως αν υπάρχουν ακόμα, ή όχι οστά θαμμένα τριγύρω στη λάσπη- το πρώτο πράγμα που είδαμε πλησιάζοντας το νησί, ήταν μια ψαρόβαρκα αγκυροβολημένη λίγα μέτρα δίπλα στην προκυμαία...
Σίγουρα, η ιστορία της Ποβέλια είναι αρκετά βαριά, ακόμα κι αν είναι πολύ αμφίβολο κατά πόσο οι θρύλοι που μιλούν για όλα αυτά τα θύματα της Πανώλης στο νησί έχουν πραγματική βάση... Στον τοίχο κάποιου κτίσματος, μια Λατινική επιγραφή από το 1793, (που δεν καταφέραμε να εντοπίσουμε), προειδοποιεί πως ο χώρος δεν πρέπει να σκαφτεί γιατί εκεί είναι θαμμένα τα θύματα κάποιας επιδημίας. Όμως οι αριθμοί που έχουν ακουστεί (κάποιοι μιλάνε για περισσότερους από 160.000 νεκρούς), θεωρούνται σε κάθε περίπτωση εξαιρετικά υπερβολικοί, κι ίσως αφορούν συνολικά τα θύματα του Μαύρου Θανάτου στην περιοχή, που όπως και στην υπόλοιπη Ευρώπη, κόστισε αρκετές ζωές στη Βενετία, ιδιαίτερα κατά τα μεγάλα ξεσπάσματα της αρρώστιας, το 1576 και το 1630 -όταν όμως η Ποβέλια δεν είχε ακόμη χρησιμοποιηθεί ως τόπος καραντίνας...
Μάλιστα η αρχετυπική εικόνα του Γιατρού της Πανούκλας, με τη χαρακτηριστική μάσκα με τη μακριά γαμψή μύτη (που είχαμε φέρει κι εμείς μαζί για φωτογράφηση) είναι πολύ αμφίβολο αν χρησιμοποιήθηκε ποτέ στην Ποβέλια, αφού την περίοδο που βρέθηκαν εκεί ασθενείς που είχαν προσβληθεί από την Πανώλη, η χρήση της είχε πλέον ξεπεραστεί.
 |
| Η Μαρία γίνεται για λίγο"Γιατρός της Πανούκλας" ('Plague Doctor') για τις ανάγκες της φωτογράφησης. Τέτοιοι παραδοσιακοί Γιατροί πάντως είναι αμφίβολο αν πρόλαβαν να εμφανιστούν στο νησί Ποβέλια... |
ΠΑΛΙΟ ΚΑΙ ΝΕΟ ΛΑΖΑΡΕΤΟ (LAZZARETTO VECCHIO - LAZZARETTO NUOVO)
Άλλα νησιά, όπως τα δύο παλαιότερα Λοιμοκαθαρτήρια της περιοχής, το γειτονικό Lazzaretto Vecchio, (από το 1423) και το Lazzaretto Nuovo, (από το 1468), στη Βόρεια μεριά της λιμνοθάλασσας, λειτούργησαν για πολύ μεγαλύτερο διάστημα ως περιοχές απομόνωσης και καραντίνας, και φυσικά δέχτηκαν πολύ μεγαλύτερο αριθμό αρρώστων, οι περισσότεροι απ’ τους οποίους βέβαια είχαν τραγική κατάληξη. Στο Νέο Λαζαρέτο (Lazzaretto Nuovo), που είναι επισκέψιμο κατά τους θερινούς μήνες, εδώ και αρκετά χρόνια, εκτελούνται αρχαιολογικές έρευνες και ανασκαφές - κάποια στιγμή μάλιστα απασχόλησε τα media η περίπτωση ενός γυναικείου κρανίου που βρέθηκε με ένα τούβλο σφηνωμένο στο στόμα, που έγινε γνωστή ως «βρυκόλακας» της Βενετίας.
Τόσο στο Νέο, όσο και στο παλαιότερο Λαζαρέττο, είναι γεγονός πως έχουν βρεθεί μαζικοί τάφοι με εκατοντάδες σκελετούς...
Κατά την επιστροφή μας από το Ποβέλια, η αλήθεια είναι πως επιχειρήσαμε να προσεγγίσουμε και το Παλιό Λαζαρέτο, αλλά λόγω της χαμηλής στάθμης του νερού και του αρκετά περιορισμένου πλέον χρόνου που είχαμε στη διάθεσή μας, δεν καταφέραμε να πλησιάσουμε περισσότερο από μερικές δεκάδες μέτρα. Αν και αποτελεί απαγορευμένη περιοχή, μια περιήγηση στο νησί θα είχε επίσης μεγάλο ενδιαφέρον...
 |
| Lazzaretto Vecchio - Το παλαιότερο λοιμοκαθαρτήριο της Βενετίας... |
Το νοσοκομείο στο Σαν Σερβόλο ήταν ακόμη παλαιότερο και λειτούργησε για περισσότερο από 250 χρόνια (1725-1978). Σήμερα το νησί φιλοξενεί και το "Μουσείο των Ψυχικά Ασθενών", που έχει μείνει να θυμίζει την τραυματική ιστορία του, ενώ στα υπόλοιπα κτήρια του πρώην Ψυχιατρείου, πλέον στεγάζεται το Διεθνές Πανεπιστήμιο της Βενετίας, και ένα ξενοδοχειακό συγκρότημα (Centro Soggiorno). Εκεί λοιπόν είχαμε προγραμματίσει να περάσουμε την επόμενη νύχτα.
ΝΗΣΟΣ ΣΑΝ ΣΕΡΒΟΛΟ (ISOLA SAN SERVOLO)
Κάτω από την υποτονική μελαγχολική βροχή, πήραμε τις βαλίτσες απ' το palazzo δίπλα στη γέφυρα των Στεναγμών, που είχαμε μείνει τις δύο πρώτες μέρες και, διασχίζοντας την πλατεία του Αγίου Μάρκου, κατευθυνθήκαμε προς τη στάση του θαλάσσιου λεωφορείου No.20.
Η διαδρομή ήταν πολύ σύντομη και σε λίγα λεπτά ήμασταν από τους ελάχιστους επιβάτες που κατεβήκαμε σ' αυτή την στάση, στην αποβάθρα του νησιού. Η αντίθεση ήταν αμέσως φανερή, αφού από τα πλήθη τουριστών στους δρόμους με τα πολυσύχναστα μαγαζιά και τις μεγάλες ουρές στις εισόδους έξω απ' τα αξιοθέατα στην Πλατεία του Αγίου Μάρκου, σε δέκα μόλις λεπτά, είχαμε βρεθεί στην απόλυτη ηρεμία...
Ολόκληρο το νησί είναι προστατευμένο περιμετρικά από τείχος, που φτάνει μέχρι το νερό και επιτρέπει τη θέα προς τις διάφορες πλευρές της λιμνοθάλασσας μόνο σε κάποια σημεία, διατηρώντας έτσι την αίσθηση του απομονωμένου Ιδρύματος... Το σχήμα του νησιού είναι τραπέζιο, με τα κυρίως κτίσματα του Πανεπιστημίου στα άκρα του, ενώ το μεγαλύτερο μέρος στο κέντρο καλύπτεται από ένα αρκετά περιποιημένο πάρκο με κάποια σπάνια δέντρα και φυτά.
 |
| Το νησί Σαν Σερβόλο, από ψηλά (wikipedia) |
Η διακόσμηση των δωματίων είναι πολύ λυτή για τα δεδομένα της αρχοντικής Βενετίας, δίνοντάς του περισσότερο έναν χαρακτήρα πανεπιστημιακού ξενώνα ('campus'), αλλά έστω και έτσι, η απουσία ανθρώπων (ο μόνος άλλος άνθρωπος που είδαμε στην συγκεκριμένη πτέρυγα των καταλυμάτων ήταν ο φροντιστής, όταν τον καλέσαμε για να ελέγξει τον θερμοστάτη του δωματίου) έκανε τον χώρο να μοιάζει με σκηνικό ταινίας... Ιδιαίτερα τη νύχτα, με την αραιή ομίχλη από τη βροχή να καλύπτει το πάρκο, και να θαμπώνει το φως από τις λάμπες...
 |
| Το ξενοδοχείο μας τη νύχτα, στο χώρο που κάποτε φιλοξενούσε τους θαλάμους των τροφίμων του Ψυχιατρείου... |
Πίσω από το Πανεπιστήμιο και τον χώρο υποδοχής του ξενοδοχείου, διασχίσαμε την αυλή που οδηγεί στην παλιά εκκλησία, αλλά και το τμήμα που στεγάζει το Μουσείο των Ψυχικά Ασθενών, που τον χειμώνα ανοίγει μόνο για λίγο τα πρωινά, και μόνο τις εργάσιμες μέρες. Για κακή μας τύχη, η μέρα που φτάσαμε ήταν αργία και η επομένη Σάββατο, οπότε παρά τις επίμονες προσπάθειες δεν καταφέραμε τελικά να το επισκεφτούμε -χρέος που έμεινε ίσως για κάποια άλλη φορά... Ακολουθήσαμε τα σκαλιά μέχρι την είσοδό του, κι εκεί μπορέσαμε να δούμε τουλάχιστον το πρώτο μέρος της έκθεσης, με φωτογραφικό υλικό και πίνακες που αφηγούνταν την ιστορία του νησιού και του Ψυχιατρείου.
 |
| Η είσοδος του Μουσείου των Ψυχικά Ασθενών |
Το παρελθόν του νησιού όμως ζωντάνευε και στην άλλη πλευρά του, εκεί που υπήρχε μια μεγάλη υπαίθρια έκθεση με πορτρέτα ασθενών, που τον περασμένο αιώνα είχαν νοσηλευτεί εδώ...
 |
| Από την έκθεση της Anne-Karin Furunes, Back to Light: Faces Reflecting the Past at San Servolo Insane Asylum |
 |
| Παλαιές φωτογραφίες απ' το Σαν Σερβόλο, όταν λειτουργούσε ως Ψυχιατρείο... |
Γράφοντας αυτές τις γραμμές, συνειδητοποιώ ότι την πρώτη φορά που βρέθηκα στη Βενετία, παιδί ακόμα, σε μια κρουαζιέρα με τους γονείς μου, το καλοκαίρι του 1977, και τα δύο αυτά Ψυχιατρεία ήταν ακόμη σε λειτουργία... Τόσο κοντά στην πλατεία του Αγίου Μάρκου, που από τότε κατακλυζόταν από χιλιάδες τουρίστες σαν κι εμάς, και λιγότερο από δέκα λεπτά με τη βάρκα κρυβόταν ένας άλλος κόσμος... 'Ενας κόσμος τόσο πιο σκοτεινός!...
 |
| Η περιοχή του Αγίου Μάρκου όπως αχνοφαίνεται από το Σαν Σερβόλο. Δέκα μόλις λεπτά διαδρομή με το θαλάσσιο λεωφορείο, ένας κόσμος τόσο διαφορετικός... |
 |
| Από φωτογράφηση (photo-shoot) που κάναμε στο δωμάτιο του ξενοδοχείου στο Σαν Σερβόλο... |
 |
| Το νησί Ποβέλια από το Σαν Σερβόλο |
ΣΤΟΙΧΕΙΩΜΕΝΟ ΝΗΣΙ, Ή ΙΣΩΣ, ΜΙΑ...ΟΛΟΚΛΗΡΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΜΕΝΗ ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ;
Καθώς το ταξίδι μας στη Βενετία πλησίαζε προς το τέλος του, έχοντας ζήσει όλα αυτά τα μέρη από κοντά, έχοντας σταθεί μπροστά στο Ca' Dario, στο Μεγάλο Κανάλι, το "καταραμένο" παλάτι με τη φήμη πως σκοτώνει κάθε φιλόδοξο ιδιοκτήτη του, έχοντας χαθεί τη νύχτα στα λαβυρινθώδη καντούνια περπατώντας κάτω απ' το παγερό βλέμμα των γκροτέσκων μουριονίων, που αιώνες τώρα παρακολουθούν σιωπηλά τον διαβάτη να περνάει μπροστά απ' το Βενετσιάνικο αρχοντικό που φρουρούν, έχοντας γνωρίσει κάποια απ' τα μικρά νησιά της λιμνοθάλασσας με αυτήν την τόσο βαριά ιστορία, αναρωτήθηκα... Ανταποκρίνεται τελικά στ' αλήθεια η Ποβέλια στη φήμη της;...
Ίσως οι θρύλοι που αποδίδονται στο νησί να είναι υπερβολικοί, άλλωστε αυτό συμβαίνει σχεδόν πάντα με τους θρύλους, και ίσως κάποιοι απ' αυτούς να έχουν γεννηθεί σε άλλα γειτονικά σημεία στην ίδια λιμνοθάλασσα που μέχρι πριν λίγες μόλις δεκαετίες ήταν αυτή που μπορούσε να χωρίζει, αλλά και να γεφυρώνει, μια πόλη πλούσια και λαμπερή, ανέκαθεν δημοφιλή τουριστικό προορισμό, αρκετά αριστοκρατική ώστε να προσελκύει πάντα την υψηλή κοινωνία, με έναν κόσμο που για αιώνες παρέμεινε κρυμμένος απ' τα φώτα, έναν κόσμο δυστοπικό...
Υπάρχουν πράγματι τόσα άλλα στοιχειωτικά μέρη στην περιοχή, που ίσως να μην έχει ακούσει ποτέ ο περισσότερος κόσμος, και υπό αυτή την έννοια, ίσως είναι λίγο άδικο το νησί της Ποβέλια να μονοπωλεί το ενδιαφέρον των αναζητητών του παράξενου και του εναλλακτικού ή "σκοτεινού" τουρισμού... Όμως, όσον αφορά τουλάχιστον την ατμόσφαιρα και το δέος που γεννάει η απόκοσμη θέα των ερειπίων που μετά από μισό αιώνα μοιάζουν να έχουν υποκύψει μέσα στην οργιώδη βλάστηση, νομίζω πως η Ποβέλια έχει κάτι μοναδικό -μέχρι τουλάχιστον να μετατραπεί κι αυτή σε κάποιο σύγχρονο ξενοδοχείο...
Συμπεράσματα από τη βιωματική μου εμπειρία;... Η αίσθηση της αόριστης απειλής που ένιωσα όταν βρισκόμουν στο χώρο πιθανότατα να ήταν αποτέλεσμα του έντονα υποβλητικού περιβάλλοντος. Η μαρτυρία του φαινομένου της μυστηριώδους αντανάκλασης που έμοιαζε με στροβιλιζόμενη, νεφώδης μάζα (φέρνοντάς μου στο νου και την "ομίχλη" που, σύμφωνα πάντα με τον θρύλο, έπνιξε τον ψυχίατρο που, σαν έκπτωτος άγγελος, έπεσε απ' τον πυργίσκο...) είχε σίγουρα περισσότερο ενδιαφέρον.
Αναρωτιέμαι ακόμα, τι ήταν αυτό που είχαμε γίνει μάρτυρες... Γιατί δεν υπάρχουν ανάλογες καταγραφές από άλλους που έχουν επισκεφτεί το "στοιχειωμένο" νησί, αναζητώντας μυστηριώδη φαινόμενα;... (-Ξέρω κάμποσα άτομα από σύγχρονες ομάδες "φαντασματοθηρευτών", που βλέποντας και μόνο κάτι τέτοιο, θα έπαιρναν όρκο πως είχαν δει το φάντασμα ενός "Γιατρού της Πανώλης", ή κάποιων ψυχασθενών...) Ακόμα κι αν το φαινόμενο ήταν φυσικό, ακόμα κι αν απλά προκαλούνταν από τα νερά της λιμνοθάλασσας, που αντανακλώντας το φως του ήλιου, δημιουργούσαν αυτές τις φωτεινές παραστάσεις στον τοίχο, πώς εξηγούνταν οι αλλόκοτες μορφές;... ΄Ηταν απλά ένα παιχνίδι του μυαλού και της φαντασίας; Παρειδωλία; 'Η, ήταν ανθρώπινες σιλουέτες, μορφές που το μέρος θυμόταν και προσπαθούσε με κάθε φυσικό μέσο να αναπαράγει;... Simulacra... Αυτό φυσικά μου θύμισε την εμπειρία που είχα λίγα χρόνια νωρίτερα με το "στοιχειό" ενός άλλου ιδιαίτερου τόπου... Εκείνο του Λοχ Νες. Το πνεύμα κάθε τόπου, βρίσκει όλους τους πιθανούς και απίθανους τρόπους για να εκδηλωθεί. Αρκεί να υπάρχει κάποιος παρατηρητής για να βιώσει την εμπειρία.
Οι μορφές που προβάλλονταν στον τοίχο... Παράξενες προβολές, που δημιουργούνταν από ένα παιχνίδι του φωτός στην επιφάνεια μιας λιμνοθάλασσας που στοιχειώνεται από το παρελθόν της... Φωτεινές σιλουέτες, που χόρευαν στον τοίχο, σαν να ήταν κάτι αντίθετο από σκιές. Και όπως θα πρεπε να γνωρίζετε ήδη, όσοι τουλάχιστον με ξέρετε καλά, οι "σκιές" δεν είναι πάντα τόσο αθώες όσο φαίνονται...
 |
| Γκροτέσκα πρόσωπα - μουριόνια που φρουρούν παλιά κτήρια της Γαληνοτάτης... |
Ίσως οι θρύλοι που αποδίδονται στο νησί να είναι υπερβολικοί, άλλωστε αυτό συμβαίνει σχεδόν πάντα με τους θρύλους, και ίσως κάποιοι απ' αυτούς να έχουν γεννηθεί σε άλλα γειτονικά σημεία στην ίδια λιμνοθάλασσα που μέχρι πριν λίγες μόλις δεκαετίες ήταν αυτή που μπορούσε να χωρίζει, αλλά και να γεφυρώνει, μια πόλη πλούσια και λαμπερή, ανέκαθεν δημοφιλή τουριστικό προορισμό, αρκετά αριστοκρατική ώστε να προσελκύει πάντα την υψηλή κοινωνία, με έναν κόσμο που για αιώνες παρέμεινε κρυμμένος απ' τα φώτα, έναν κόσμο δυστοπικό...
Υπάρχουν πράγματι τόσα άλλα στοιχειωτικά μέρη στην περιοχή, που ίσως να μην έχει ακούσει ποτέ ο περισσότερος κόσμος, και υπό αυτή την έννοια, ίσως είναι λίγο άδικο το νησί της Ποβέλια να μονοπωλεί το ενδιαφέρον των αναζητητών του παράξενου και του εναλλακτικού ή "σκοτεινού" τουρισμού... Όμως, όσον αφορά τουλάχιστον την ατμόσφαιρα και το δέος που γεννάει η απόκοσμη θέα των ερειπίων που μετά από μισό αιώνα μοιάζουν να έχουν υποκύψει μέσα στην οργιώδη βλάστηση, νομίζω πως η Ποβέλια έχει κάτι μοναδικό -μέχρι τουλάχιστον να μετατραπεί κι αυτή σε κάποιο σύγχρονο ξενοδοχείο...
Συμπεράσματα από τη βιωματική μου εμπειρία;... Η αίσθηση της αόριστης απειλής που ένιωσα όταν βρισκόμουν στο χώρο πιθανότατα να ήταν αποτέλεσμα του έντονα υποβλητικού περιβάλλοντος. Η μαρτυρία του φαινομένου της μυστηριώδους αντανάκλασης που έμοιαζε με στροβιλιζόμενη, νεφώδης μάζα (φέρνοντάς μου στο νου και την "ομίχλη" που, σύμφωνα πάντα με τον θρύλο, έπνιξε τον ψυχίατρο που, σαν έκπτωτος άγγελος, έπεσε απ' τον πυργίσκο...) είχε σίγουρα περισσότερο ενδιαφέρον.
Αναρωτιέμαι ακόμα, τι ήταν αυτό που είχαμε γίνει μάρτυρες... Γιατί δεν υπάρχουν ανάλογες καταγραφές από άλλους που έχουν επισκεφτεί το "στοιχειωμένο" νησί, αναζητώντας μυστηριώδη φαινόμενα;... (-Ξέρω κάμποσα άτομα από σύγχρονες ομάδες "φαντασματοθηρευτών", που βλέποντας και μόνο κάτι τέτοιο, θα έπαιρναν όρκο πως είχαν δει το φάντασμα ενός "Γιατρού της Πανώλης", ή κάποιων ψυχασθενών...) Ακόμα κι αν το φαινόμενο ήταν φυσικό, ακόμα κι αν απλά προκαλούνταν από τα νερά της λιμνοθάλασσας, που αντανακλώντας το φως του ήλιου, δημιουργούσαν αυτές τις φωτεινές παραστάσεις στον τοίχο, πώς εξηγούνταν οι αλλόκοτες μορφές;... ΄Ηταν απλά ένα παιχνίδι του μυαλού και της φαντασίας; Παρειδωλία; 'Η, ήταν ανθρώπινες σιλουέτες, μορφές που το μέρος θυμόταν και προσπαθούσε με κάθε φυσικό μέσο να αναπαράγει;... Simulacra... Αυτό φυσικά μου θύμισε την εμπειρία που είχα λίγα χρόνια νωρίτερα με το "στοιχειό" ενός άλλου ιδιαίτερου τόπου... Εκείνο του Λοχ Νες. Το πνεύμα κάθε τόπου, βρίσκει όλους τους πιθανούς και απίθανους τρόπους για να εκδηλωθεί. Αρκεί να υπάρχει κάποιος παρατηρητής για να βιώσει την εμπειρία.
Οι μορφές που προβάλλονταν στον τοίχο... Παράξενες προβολές, που δημιουργούνταν από ένα παιχνίδι του φωτός στην επιφάνεια μιας λιμνοθάλασσας που στοιχειώνεται από το παρελθόν της... Φωτεινές σιλουέτες, που χόρευαν στον τοίχο, σαν να ήταν κάτι αντίθετο από σκιές. Και όπως θα πρεπε να γνωρίζετε ήδη, όσοι τουλάχιστον με ξέρετε καλά, οι "σκιές" δεν είναι πάντα τόσο αθώες όσο φαίνονται...
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου